اوراق مشتقه چیست؟ | انواع اوراق مشتقه

اگر به دنبال پاسخ سوال اوراق مشتقه چیست؟ هستید، احتمالا با بازار بورس کالا و سهام آشنایی دارید و در مکالمات اقتصادی خود با این مفاهیم به عنوان یکی از شیوه‌های مدیریت ریسک و سرمایه گذاری و معامله‌گری در بازار بورس برخورد داشته‌اید. به عنوان یک فعال بازار بورس و فرابورس لازم است با این مفهوم و زیر و بم آن آشنا شوید تا بتوانید از فواید این اوراق در معاملات به نفع خود استفاده کنید. 

در این مقاله از ریسکاو قصد داریم ضمن پاسخ به این سوال به بررسی انواع اوراق مشتقه در ایران بپردازیم. 

بحث را با تعریفی این اوراق شروع می‌کنیم، در تعاریف ارائه برای اوراق مشتقه، این اوراق نوعی اوراق بهادار معرفی می‌شوند که ارزش خود را از دارایی پایه می‌گیرند، اما اوراق بهادار چیست؟ شاید بهتر باشد قبل از شروع بحث درباره اوراق مشتقه، نیم نگاهی به اوراق بهادار داشته باشیم و سپس سراغ کند و کاو درباره اوراق مشتقه برویم. 

اوراق مشتقه چیست؟
اوراق مشتقه در چه بازارهایی معامله خرید و فروش می‌شوند؟
انواع اوراق مشتقه
اوراق مشتقه برای چه کسانی مفید است؟
آیا اوراق مشتقه ارزش سرمایه گذاری دارند؟

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادر (Securities)، دارایی مالی نامشهودی (دارایی که به صورت فیزیکی ملموس نیست) است که قابل خرید و فروش می‌باشد و دارای ارزش مالی است. اوراق بهادار در بازارهای مالی به سه دسته اوراق بدهی (Debt Securities)، اوراق مشتقه (Derivative Securities)، اوراق حقوق صاحبان سهام (Equity Securities) تقسیم می‌شود.

اوراق مشتقه چیست؟

براساس تعریف صندوق بین المللی بورس، اوراق مشتقه به ابزارهای مالی گفته می‌شود که به یک کالا، شاخص یا ساختار مالی مرتبط بوده و به وسیله آنها، ریسک‌های مالی در بازارهای مختلف، مورد معامله قرار می‌گیرند. در واقع این اوراق همانطور که پیش‌تر گفتیم نوعی اوراق بهادار می‌باشد که ارزش آن براساس یک دارایی پایه که از آن مشتق شده است، تعیین می‌شود. در بازارهای سنتی این دارایی پایه می‌تواند سهام، اوراق بهادار، محصولات کشاورزی و… باشد. برای مثال قرارداد آتی (یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه می‌باشد، برای آشنایی با این قراردادها اینجا کلیک کنید.) زعفران نوعی اوراق مشتقه است که ارزش آن براساس قیمت بازار زعفران تعیین می‌شود. 

امروزه خرید و فروش این اوراق در میان طیف گسترده‌ای از معامله گران بازار بورس و فرابورس جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از این معامله‌گران از این اوراق  برای کاهش ریسک و کسب سود بیشتر در معاملات خود استفاده می‌کنند. 

اوراق مشتقه در چه بازارهایی معامله خرید و فروش می‌شوند؟

اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازارهای خارج از بورس (فرابورس) خرید و فروش می‌شوند. اما آمار نشان می‌دهد که این اوراق در بورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل می‌دهند دلیل این اتفاق هم احتمالا بی ارتباط با تفاوت ریسک مشتقات در بورس و مشتقات در فرابورس نیست. 

اوراق مشتقه در بازار بورس بصورت متمرکز و براساس قانون گذاری مشخصی انجام می‌شود و استاندارد شده هستند، بنابراین ریسک کمتری دارند. و برعکس، اوراق مشتقه در بازار فرابورس قانون‌گذاری نشده‌اند و ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه در بورس دارند. 

انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه اختیار معامله: قرارداد اختیار معامله  که به معامله گر اختیار می‌دهد یک کالا یا سهم را در تاریخ مشخص و با قیمت تعیین شده خرید و فروش کند. 

اوراق مشتقه آتی: قرارداد آتی  که بین دو طرف برای خرید و فروش یک سهم و کالا در آینده با قیمت مشخص منعقد می‌شود.

اوراق مشتقه پیمان آتی: قرارداد پیمان آتی که در بازار فرابورس ایران معامله می‌شود. براساس این قراردادها نیز دو طرف برای خرید و فروش یک کالا یا سهم در آینده با قیمت مشخص توافق می‌کنند. 

اوراق مشتقه معاوضه: قرارداد معاوضه یا سواپ  که براساس آن خریدار و فروشنده توافق میکنند دو جریان مالی مجزا را در تاریخ مشخص معاوضه کنند. 

اوراق مشتقه برای چه کسانی مفید است؟

پوشش دهندگان ریسک: این دسته از معامله‌گران به دنبال استفاده از ابزارهای مالی برای کاهش ریسک ناشی از نوسانات شدید قیمت یک سهم هستند. 

آربیتراژگران: این دسته از معامله‌گران به دنبال کسب درآمد از تفاوت قیمت یک دارایی یکسان در بازارهای مختلف هستند. 

بورس بازان و سفته بازان: این دسته از معامله‌گران با تحلیل روند قیمت و ورود به معاملات پرریسک، به دنبال کسب سود بیشتر هستند. 

آیا اوراق مشتقه ارزش سرمایه گذاری دارند؟

اوراق مشتقه یکی از شیوه‌های سرمایه گذاری و معامله گری در بازارهای مالی است. اگر معامله‌گران بازار بورس و فرابورس درک درستی از این ابزارها داشته و با نحوه استفاده از آن داشته باشند، می‌توانند با استفاده از اوراق مشتقه به سود برسند. 

به عبارت دیگر اگرچه این اوراق می‌توانند مزایای زیادی را در اختیار معامله گران قرار دهند اما برای افراد تازه‌کاری که هیچ شناختی نسبت به این بازار ندارند می‌تواند پیچیده و مخاطره آمیز باشد و منجر به ضررهای قابل توجهی شود.

سخن آخر

در این مقاله ابتدا به معرفی اوراق بهادار پرداختیم سپس سراغ اوراق مشتقه و انواع آن رفتیم و در نهایت با معرفی بازارهایی که این اوراق در آن معامله می‌شوند سعی کردیم دید روشن و واضحی درباره این اوراق برای شما ایجاد کنیم. 

اکنون که تا حدودی با این اوراق آشنا شدید برای ورود به بازار خرید و فروش این اوراق، همین حالا در دوره آموزشی چهار ساعته‌ای که توسط تیم ریسکاو گردآوری شده است، ثبت نام کنید:
دوره آموزشی از صفر تا ورود به بازار آپشن در چهار ساعت
در این دوره شما آمادگی کافی برای ورود به دنیای مشتقه را پیدا می‌کنید.