توضیح قرارداد اختیار معامله به ساده‌ترین شکل ممکن

اگر می‌خواهید برای اولین بار، قرارداد اختیار معامله را به سادگی آب خوردن یاد بگیرید، این مقاله را از دست ندهید. ما در این مقاله سعی کرده‌ایم با آوردن مثال‌هایی ملموس، قرارداد اختیار معامله را به شما آموزش بدهیم. از آن‌جایی‌که  شناخت قراردادهای اختیار معامله، یکی از مهمترین قدم‌های ورود به بازار آپشن است، بنابراین حتما تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

اگر می‌خواهید یکراست به سراغ مطلب مورد نظر بروید، کلیک کنید:

◊ قرارداد اختیار معامله چیست؟
◊ انواع قرارداد اختیار معامله  
◊ قرارداد اختیار معامله سهام چیست؟
◊ قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش از لحاظ موقعیت
◊ هر قرارداد اختیار معامله شامل چه مفادی است؟
◊ انواع قرارداد اختیار معامله از لحاظ سبک اعمال

قرارداد اختیار معامله چیست؟

بازار قراردادهای اختیار معامله یا همان آپشن (option)، بازاری تازه‌پا و تا حدودی ناشناخته در ایران است که ورود به آن نیازمند دانش و آگاهی کافیست. قبل از هر چیز بهتر است بدانید که قرارداد اختیار معامله، زیرمجموعه بازار بزرگتری به نام بازار مشتقه (Derivative Contract) است که همانطور که از نام آن پیداست، «اختیار» در آن نقشی پررنگ دارد و برای «خریدار» هیچ الزامی برای این‌که دارایی پایه‌اش را در زمان معین بخرد یا بفروشد، وجود ندارد. 

انواع قرارداد اختیار معامله  

اختیار معامله معمولا به دو دسته تقسیم می‌شود: قرارداد اختیار خرید و فروش
1: قرارداد اختیار خرید
خریدار  Call option که به آن هولدر کال آپشن هم گفته می‌شود، این اختیار را دارد که دارایی موضوع قرارداد را با قیمت تعیین شده (قیمت اعمال) و در تاریخ معین (تاریخ اعمال) بخرد. 

بگذارید با یک مثال ساده، بهتر برایتان توضیح دهیم:
فرض کنید خانم کیانی قصد دارد از شخصی به نام آقای حمیدی یک خانه را به قیمت 500 میلیون تومان بخرد اما در حال حاضر 500 میلیون تومان ندارد و می‌ترسد قیمت خانه بالا برود. در این وضعیت خانم کیانی 5 میلیون به آقای حمیدی می‌دهد و در ازای پرداخت این مبلغ از او می‌خواهد تا تاریخ یک مرداد خانه را به کسی نفروشد و آن را برایش نگه دارد. در این شرایط خانم کیانی خریدار کال آپشن است و آقای حمیدی، فروشنده کال آپشن. وقتی تاریخ یک مرداد سر برسد،  اگر خانم کیانی هنوز هم خانه را بخواهد، 500 میلیون را تحویل آقای حمیدی داده و صاحب خانه می‌شود. اما اگر از معامله منصرف شده باشد، این اختیار را دارد که سر قرار حاضر نشود. 
به یاد داشته باشید که در اختیار فروش، خریدار (خانم کیانی) مختار است اما فروشنده (آقای حمیدی) در هر دو صورت باید به قرارداد متعهد بماند چون بابت آن مبلغ 5 میلیون دریافت کرده است (همان 5 میلیون اولیه).

برای آشنایی کامل با قرارداد اختیار خرید سهام اینجا کلیک کنید.

2: قرارداد اختیار فروش

خریدار Put option یا همان هولدر پوت آپشن هم این اختیار را دارد که دارایی موضوع قرارداد را با قیمت تعیین شده و در تاریخ معین بفروشد.
برای ساده‌تر شدن ماجرا، باز هم یک مثال برای شما داریم. فرض کنید آقای کبیری یک ماشین به ارزش 100 میلیون تومان دارد و نگران است به این ماشین خسارت وارد شده یا دزدیده شود. بنابراین تصمیم می‌گیرد برای اتومبیلش از نمایندگی بیمه، بیمه‌ای به مبلغ 10 میلیون تومان بخرد که تا 29 اسفند، اعتبار دارد. اگر تا تاریخ 29 اسفند ماشینش صدمه ببیند یا دزدیده شود، نمایندگی بیمه تعهد دارد این خسارت را جبران کند. 

برای آشنایی با قرارداد اختیار فروش سهام اینجا کلیک کنید. 

قرارداد اختیار معامله سهام چیست؟
قرارداد اختیار معامله سهام، همان قرارداد اختیار معامله است با این تفاوت که دارایی پایه، سهام است. فرض کنید در مثال‌هایی که در بالا برایتان آوردیم، به جای «خانه‌ی آقای حمیدی» و «ماشین آقای کبیری»، سهام است که در قرارداد اختیار خرید یا فروش مبادله می‌شود. مثلا سهام سایپا، سهام تپسی یا سهام ایران خودرو. معمولا این قراردادها در بازار بورس و فرابورس ایران انجام می‌شوند. 

قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش از لحاظ موقعیت به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

1: موقعیت خرید اختیار خرید یا Long call option (موقعیت خانم کیانی)

2: موقعیت فروش اختیار خرید یا Short call option (موقعیت آقای حمیدی)

3: موقعیت خرید اختیار فروش یا Long put option (موقعیت آقای کبیری)

4: موقعیت فروش اختیار فروش یا Short put option (موقعیت نمایندگی بیمه)

هر قرارداد اختیار معامله شامل چه مفادی است؟

پریمیوم: 

پریمیوم (premium) مبلغی که خریدار اختیار معامله بایستی به فروشنده اختیار معامله بپردازد. در مثال‌های بالا، 5 میلیون تومان پرداخت‌شده توسط آقای حمیدی و 10 میلیون تومان آقای کبیری، همان مبلغ پریمیوم هستند که که در ازای آن به خریدار اختیار می‌بخشند و ما در ریسکاو به آن بلیط شهربازی می‌گوییم! برای آشنایی بیشتر با پریمیوم، این‌جا کلیک کنید. 

دارایی پایه: 

«خانه» و «ماشین»، دارایی پایه‌ی (underlying assets) مثال‌های بالا هستند که در واقع «اختیار خرید یا فروش» درباره آن‌ها اعمال می‌شود. اگر می‌خواهید با دارایی پایه به طور کامل آشنا شوید به مقاله «دارایی پایه» بروید. 

قیمت اعمال: 

قیمت اعمال یا قیمت توافقی (exercise price)، قیمتی است که که در زمان قرارداد مشخص می‌شود.  در واقع خرید یا فروش دارایی آینده بر مبنای قیمت اعمال انجام می‌شود. برای مثال 500 میلیون تومان خانه و 100 میلیون تومان ماشین، قیمت اعمال هستند. 

تاریخ اعمال:

تاریخ اعمال (expiration date)، تاریخ سررسید یا تاریخ انقضا تاریخی است که در قرارداد اختیار معامله ذکر می‌شود. این بار شما حدس بزنید در مثال خانه، تاریخ اعمال چه تاریخی است. در نقشه بازار ریسکاو، میتوانید روی هر اختیار معامله کلیک کنید و اطلاعاتی مثل تاریخ اعمال، قیمت اعمال، پریمیوم و غیره هر قرارداد را ببینید:

انواع قرارداد اختیار معامله از لحاظ سبک اعمال:

در بازار آپشن، قراردادهای اختیار معامله از لحاظ سبک اعمال به دو نوع مهمتر اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی تقسیم می‌شوند که برای آشنایی بیشتر با آن‌ها می‌توانید به مقاله «انواع سبک اعمال اختیار معامله» سر بزنید. 

سخن آخر

حال که به صورت کلی با اختیار معامله آشنا شده‌اید، ترجیح می‌دهید در کدام سمت معامله قرار بگیرید؟ فروشنده خانه یا خریدار خانه؟ فروشنده بیمه یا خریدار بیمه؟ در بازار سهام، به جای خانه و ماشین، با اوراق سهام سروکار داریم و قرارداد خرید سهام و غیره انجام می‌دهیم. معمولا برای ورود به بازار آپشن، خریدار اختیار معامله بودن بهتر از فروشنده اختیار معامله بودن است و فروشنده بودن نیاز به مهارت و تجربه زیادی دارد. 

با ریسکاو همراه باشید تا در ادامه برایتان توضیح دهیم کدام سمت معامله بودن برای شما بهتر است. اگر هم دوست دارید بیشتر با بازار آپشن آشنا شوید، می‌توانید از دوره‌های آموزشی ریسکاو استفاده کنید. ما در این دوره‌ها به طور کامل شما را برای ورود به بازار آپشن، مدیریت ریسک و کسب سود آماده می‌کنیم. 

ریسکاو، روایتی تازه از بازار مشتقه