اصطلاحات رایج قراردادهای اختیار معامله

در یادداشت قبلی به توضیح قرارداد های اختیار و نحوه کارکرد آن پرداختیم، در این مقاله به آموزش مفاهیم و اصطلاحات بازار اختیار معامله و آپشن پرداخته ایم و شما را با رایج ترین اصطلاحات آشنا می کنیم.

قرارداد اختیار خرید (call option): اختیاری که به خریدار آن اجازه می دهد  که دارایی را به قیمت مشخص در روز تسویه خریداری کند و فروشنده را موظف به فروش دارایی در قیمت مشخص شده  و تاریخ معین شده می کند.

قرارداد اختیار فروش (put option): اختیاری که به خریدار آن اجازه می دهد که دارایی را به قیمت مشخص به فروش برساند.و فروشنده را  موظف به خرید دارایی در قیمت مشخص شده و تاریخ معین شده می کند.

قیمت اعمال(Exercise price or Strike price):

قیمتی که در آینده، خرید و فروش سهام مورد نظر بر مبنای آن انجام می‌گیرد. این مبلغ در سررسید قرارداد و هنگام استفاده از اختیار باید پرداخت شود. قیمت اعمال توسط بورس تعیین می‌شود.تصویر زیر محل نوشته شدن قیمت اعمال در سایت tsetmc.ir است

زمان سررسید:

تاریخی است که در آن ، خریدار اختیار معامله در صورت تمایل می‌تواند از حقی که اختیار معامله برای او قائل شده است استفاده نماید. به تاریخ سررسید، تاریخ اعمال و تاریخ انقضا (Exercise date or Expiration date or Maturity) هم می‌گویند.

مثال؛ فرض کنید قرارداد اختیار معامله خرید با دارایی پایه خودرو ، با قیمت اعمال  تومان و سررسید ابتدای اسفند ماه 1401 در شرکت بورس اوراق بهادار ایران قابل معامله می‌باشد. چنانچه فردی اختیار خرید مذکور را به قیمت 15 تومان( قیمت اختیار معامله) از فروشنده خریداری نماید، در پایان اردیبهشت ماه(سررسید قرارداد) این حق را خواهد داشت که سهم ایران خودرو را به قیمت هر برگ سهم 200 تومان از فروشنده خریداری نماید.

پرمیوم (Premium):

مبلغی است که خریدار اختیار معامله بابت خرید اختیار معامله به فروشنده پرداخت می‌کند. و بابت پرداخت این مبلغ حق را دارد تا قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش خودش را اعمال کند یا خیر.

اختیار معامله در سود (In The Money)

به نوعی قرارداد اختیار معامله ایی گفته میشود که شخص خریدار با اعمال آن به سود برسد.به عنوان مثال قیمت اعمال قرارداد اختیار خرید سهمی کمتر از قیمت نقدی آن سهم باشد خریدار سهام را از فروشنده تحویل میگیرد و در بازار نقدی به فروش می رساند و در سود قرار دارد.

اختیار معامله‌ بی‌تفاوت (At The Money)

به نوعی قرارداد اختیار معامله گفته میشود که شخص خریدار با اعمال آن نه به سود برسد نه زیان کند.به عنوان مثال قیمت اعمال قرارداد اختیارخرید برابر باشد با قیمت نقدی سهام در نتیجه برای  خریدار فرقی ندارد که اعمال کند یا خیر.

اختیار معامله‌ در زیان (Out of The Money)

به نوعی قرارداد اختیار معامله گفته می شود که شخص خریدار با اعمال آن به زیان برسد. طبیعی است که اختیار معامله‌های در زیان هیچ‌گاه اعمال نمی‌شوند.به عنوان مثال قیمت اعمال قرارداد اختیار خرید پایین تر از قیمت نقدی سهم باشدو خریدار با اعمال آن دچار زیان شود.و در نتیجه منطقی نیست که اختیار خودش را اعمال کند زیرا میتواند به قیمت پایین تری در بازار خریداری کند.

اندازه قرارداد (contract size):

به تعداد سهام پایه در هر قرار داد اندازه  قرارداد آن اختیار میگویند. تعداد سهم پایه که طبق قرارداد در روز سررسید بین خریدار و فروشنده مبادله می شود. اندازه قرارداد در ابتدای تخصیص در بورس تهران 1000 سهم است. 

وقتی که شما 1 قرارداد بخواید بخرید یا بفروشید مبلغ بصورت پریمیوم ضرب در اندازه قرارداد محاسبه خواهد شد

گاهی تا قبل از سررسید به علت افزایش یا کاهش سرمایه سهم پایه، اندازه قرارداد دچار تغییر می‌شود که متفاوت از 1000 سهم است

نمادهای اختیار معامله (options-symbols):

نمادهای اختیار خرید با حرف “ض” و نمادهای اختیار فروش با حرف “ط” آغاز می‌شوند و سپس سه حرف از نماد در ادامه آن قرار می‌گیرد. در توضیح هر نماد اختیار معامله، قیمت اعمال اختیار معامله و تاریخ سررسید آن نیز درج می‌شود.

اختیار خرید معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌ های دارای قرارداد اختیار ایجاد می‌شود.مثال ضخود (اختیار خرید خودرو)

اختیارفروش معامله با افزودن حرف “ط” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌ های دارای قرارداد اختیار ایجادمی‌شود. مثال طخودر(اختیار فروش خودرو)

نکته مهم :

اختیار خرید نماد خودرو به قیمت اعمال 2000 ریال و تاریخ سررسید 3 اسفند 1401

 و اختیار فروش نماد  خساپا به قیمت اعمال 1500 ریال و تاریخ سررسید 10 اسفند 1401 به شکل زیر نمایش داده می‌شوند

اختیارخ خودرو- 2000-1401/12/03-(ضخود1205)

اختیارف ف خساپا-1500-12/10/1401(طسپا1200)

نمادهای اختیار معامله فعال را می‌توان در تابلو ابزارهای مشتقه بازار بورس اوراق بهادار تهران مشاهده کرد..

همچنین می‌توان با مراجعه به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، به سربرگ “بورس اوراق بهادار تهران” مراجعه و از قسمت “ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی”، اطلاعات مربوط به قراردادهای اختیار معامله فعال را مشاهده کرد..

در سایت ریسکاو نیز میتوانید با مراجعه به  سربرگ محصولات  قسمت دیده بان تمامی نماد های معامله شده را مشاهد کنید.لازم به ذکر است که باید حتما حساب کاربری خودتان را فعال نمایید.

ارزش ذاتی (Intrinsic value): 

ارزش ذاتی برابر است با: اختلاف دارایی پایه (در اختیار معامله سهام همان سهام پایه) با قیمت اعمال قرارداد

ارزش زمانی (Time Value of Money)

ارزش زمانی هر قرارداد را می‌توانید اینگونه محاسبه کنید: اختلاف قیمت پریمیوم قرارداد و ارزش ذاتی. به اختصار به آن TVM هم می‌گویند. 

ارزش مفهومی (Notional Value)

ارزش مفهومی حاصلضرب حجم قراردادهای معامله شده در اندازه قرارداد در قیمت روز سهم پایه است. به عبارت دیگر به این معنی است که شما با خرید یک قرارداد اختیار معامله در حالت عادی در بازار بورس چه مبلغی را باید سرمایه گذاری می کردید.و به زبان خیلی راحت تر اهرم هر قرارداد را به شما نشان می دهد.

به عنوان مثال:

زمانیکه قیمت سهم پایه‌ای مثل شپنا 614 تومان است و اندازه هر قرارداد 1000 تا و قیمت اعمال قرارداد 654 تومان باشد و پریمیوم 5 تومان است

مبلغ مبادله شده بدون احتساب کارمزد معامله برای 24 قرارداد یعنی ارزش معاملات 120.000 هزار تومان است

120.000=5×24×1000

ارزش مفهومی 24 قرارداد 14 میلیون 736 هزار تومان خواهد بود.

14.736.000=24×1000×614

افست کردن:

افست کردن (Offset) یعنی موقعیت عکس گرفتن یا همان عملا بستن موقعیت

نیکد (Naked) یا خالی فروشی

وقتی یک قرارداد را بدون پوشش می‌فروشیم، نیکد (Naked) کرده‌ایم. به این کار «لخت فروشی» و «خالی فروشی» هم می‌گویند.

فروش فزاینده

وقتی معامله‌گر بدون داشتن «موقعیت اختیار باز»، اخذ موقعیت فروش بگیرد یا بخشی از موقعیت‌های باز فروش خودش را افزایش بدهد. در این وضعیت معامله‌گر ریسکی نامحدود دارد و سودی محدود. 

وجه تضمین (Margin)

اگر سمت فروشنده قرارداد باشید (فروشنده کال آپشن یا فروشنده پوت آپشن)، برای ضمانت تعهد فروش مبلغی از حساب شما بلوکه می‌شود. در این مقاله می‌توانید به طور کامل با وجه تضمین آشنا شوید و یاد بگیرید چطور محاسبه می‌شود.

مارجین کال (Margin Call)

اگر موقعیت فروش بگیرید و مانده حساب شما کمتر از 70 درصد وجه تضمین باشد، مارجین کال می‌شوید و اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت می‌کنید. در این شرایط یا باید موجودی حساب خود را به قدر کافی بالا ببرید یا موقعیت را ببندید.

اختیار فروش تبعی

یک نوع اختیار فروش است که معاملات ثانویه ندارد. در واقع در اختیار فروش تبعی «دارنده» یا هولدر (holder) قرارداد باید همزمان سهم پایه را هم خریداری کند و اگر تا سررسید سهم پایه فروخته شود، قرارداد نیز باطل می‌شود. 

سخن آخر:

امیدواریم آشنایی با این اصطلاحات به شما کمک کند مسائل پیچیده‌تر بازار اختیار معامله را بهتر بفهمید. اگر همچنان در مورد یک اصطلاح، سوالی دارید از ما بپرسید.