آموزش 0 تا 100 تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله + ویدیو

در اختیار معامله، تسویه (settlement) به مرحله‌ای در اعمال قرارداد گفته می‌شود در آن پول و دارایی پایه بین دو طرف قرارداد جابه‌جا می‌شود. اگر پول جابه‌جا شود، تسویه نقدی اختیار معامله (Cash settlement) و اگر دارایی پایه جابه‌جا شود، تسویه فیزیکی اختیار معامله (Physical settlement) اتفاق افتاده است. بیایید با تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله  بیشتر آشنا شویم. 

آشنایی با تسویه فیزیکی در اختیار معامله
آشنایی با تسویه نقدی در اختیار معامله
تفاوت تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله
آموزش تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله در پنل تدبیر و صحرا (ویدیو)

تسویه نقدی اختیار معامله چیست؟

وقتی درخواست اعمال می‌فرستیم، اتاق پایاپای شما را وارد فرآیند تخصیص می‌کند. جایی که خریدار آپشن در مقابل فروشنده آپشن قرار می‌گیرند و فرآیند تسویه اتفاق می‌افتد. بیایید مثالی بزنیم:

فرض کنید ضخود 1074 را به پریمیوم 50  و قیمت اعمال 1000 تومان خریده‌اید. حال سهم پایه (خودرو) افزایش یافته و 1500 تومان شده است. شما طبق قوانین آپشن حق دارید سهام پایه را به همان 1000 تومان بخرید. در تسویه نقدی شما نمی‌خواهید برای هر سهم 1000 تومان بدهید و سهم را بخرید بلکه می‌خواهید طرف فروشنده، مابه‌‌التفاوت قیمت اعمال با قیمت روز دارایی پایه به شما که خریدار کال آپشن هستید، پرداخت کند.  در تسویه نقدی نیازی نیست شما سهم را به قیمت اعمال بخرید و در بازار به قیمت روز بفروشید:
بنابراین در تسویه نقدی، دارایی پایه‌ای جابه‌جا نمی‌شود و شما صرفا مابه‌التفاوت را دریافت می‌کنید. 

پرداختی به شما در تسویه نقدی:

1500 – 1000 = 500   

سود شما در تسویه نقدی:

500 – 50 = 450 (کسر پریمیوم)

برای  تسویه نقدی اختیار معامله تا چه زمانی فرصت داریم؟

واضح است که شما تنها می‌توانید در قراردادهای در سود تسویه نقدی انجام دهید. اگر با انواع اعمال آشنا نیستید، به مقاله انواع قیمت اعمال در اختیار معامله مراجعه کنید. ما در آن مقاله شش وضعیت اعمال از لحاظ سود و ضرر را برای شما بررسی کرده‌ایم. اگر در وضعیت سود قرار دارید، یک روز قبل از تاریخ سررسید از ساعت 1 تا 3 عصر درخواست اعمال‌تان را ارسال کنید. 

منظور از T+2 چیست؟

این یعنی فرآیند تسویه نهایتا تا دو روز بعد از تاریخ اعمال انجام می‌شود و امکان ندارد بیشتر از این شود. 

تسویه نقدی چه مزایایی دارد؟ 

تسویه نقدی بیشتر مناسب زمانی است که شما پول لازم برای خرید سهم را ندارید ولی می‌خواهید قرارداد را اعمال کنید.   

♦ نکته خیلی مهم: در تسویه نقدی، قیمت پایانی دارایی پایه در زمان تسویه نقدی را ملاک تسویه می‌دانند یعنی قیمت پایانی‌ای که دارایی پایه یک روز قبل از تاریخ سررسید دارد (همان تاریخی که شما درخواست تسویه نقدی ارسال کرده‌اید). مثلا اگر تاریخ اعمال قرارداد  7 بهمن باشد و شما یک روز قبل از تاریخ سررسید، درخواست تسویه نقدی را بدهید، ملاک تسویه نقدی، قیمت پایانی سهم در تاریخ 6 بهمن  است. 

تسویه فیزیکی در اختیار معامله چیست؟

در بازار اختیار معامله، تسویه فیزیکی اختیار معامله طرفدار بیشتری دارد. مثال بالا را به یاد بیاورید. اگر می‌خواهید دارایی پایه را طبق قرارداد، و با قیمت اعمال (1000 تومان) از فروشنده بخرید، در واقع تسویه فیزیکی انجام داده‌اید. با این کار شما دارایی پایه (سهم پایه) را به قیمت 1000 تومان می‌خرید و می‌توانید آن را به قیمت روز یعنی 1500 تومان بفروشید. در تسویه فیزیکی، اگر گزینه «اعمال حداکثری» را انتخاب کنید، تمامی موقعیت‌هایتان وارد فرآیند تسویه می‌شوند. اما این کار اجباری نیست و شما می‌توانید بخشی از آن را تسویه فیزیکی کنید. 

تفاوت تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله در چه چیزی است؟

تا الان باید برای شما مشخص شده باشد که تفاوت تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله در این است که در تسویه نقدی ارزش پولی جابه‌جا می‌شود  و در تسویه فیزیکی، دارایی پایه (سهم پایه)
مزیت تسویه نقدی زمانی است که می‌خواهید قرارداد را اعمال کنید اما پول لازم برای خرید دارایی پایه ندارید (به خصوص وقتی معاملات بزرگی در جریان است) اما در تسویه فیزیکی لازم است به اندازه مشخص شده در قرارداد، سهم پایه را خریداری کنید. اگرچه در تسویه نقدی  مشکلات و پیچیدگی‌هایی نیز وجود دارد برای مثال ممکن است شما درخواست اعمال نقدی را بفرستید اما شخص مقابلی برای شما پیدا نشود و فرصت تسویه فیزیکی را هم از دست بدهید و متضرر شوید. 

در تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله، اگر سهم پایه و در نتیجه اختیار معامله‌های آن بسته شوند، چه اتفاقی میفتد؟

متاسفانه بسته شدن سهم و در پی آن بسته شدن قراردادهای آپشنی که روی آن سهم بسته شده‌اند، از معضلات اختیار معامله است. در این شرایط چه بلایی سر خریدار و فروشنده می‌آید و برای تسویه باید چه کنند؟ در این شرایط، تسویه نقدی بر اساس آخرین قیمت پایانی دارایی پایه (روزی که سهم بسته شده است) انجام می‌شود.
برای تسویه فیزیکی نیز، سمت متعهد ماجرا (فروشنده) تا هر چقدر که سهم پایه در اختیار دارد، در اختیار شما قرار می‌دهد و اگر طبق قرارداد هنوز هم طلبکار بودید، مابقی به صورت نقدی تسویه می‌شود. 

برای تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله، درخواست اعمال را باید کجا صادر کنیم؟

برای تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله درخواست اعمال را از طریق دو پنل می‌توانید اعمال کنید. سامانه تدبیر و سامانه صحرا. 

آموزش ویدیویی درخواست تسویه نقدی و فیزیکی  در اختیار معامله در سامانه تدبیر و سامانه صحرا:

قوانین و تبصره‌های مربوط به تسویه فیزیکی و نقدی اختیار معامله:

1: مسئوليت عدم اعلام درخواست اعمال، برعهده مشتري ميباشد.
2- بر اساس تبصره 1 ماده 37 دستورالعمل مذكور، اعمال به روش تسويه نقدي تنها براي قراردادهاي اختيار معامله در سود امكان پذير مي‌باشد.
همچنين شايان ذكر است تسويه نقدي قراردادهاي اختيار معامله بر اساس آخرين قيمت اعمال اعلامي توسط بورس و قيمت مبناي دارايي پايه در سررسيد نقدي انجام مي شود.
3- مطابق با مصوبه كميته محترم فقهي سازمان بورس و اوراق بهادار، انجام تسويه نقدي منوط بر موافقت طرفين قرارداد در سررسيد بوده و لذا اعلام موافقت با تسويه نقدي، به معناي اجراي نهايي اين نوع تسويه نخواهد بود.
4- آن دسته از دارندگان موقعيت باز خريد موافق با تسويه نقدي که امکان تسويه نقدي براي شان وجود نداشته است، در صورت تمايل مي توانند مجدداً در سررسيد فيزيكي و در زمان تعيين شده، درخواست تسويه فيزيکي خود را از طريق سامانه برخط ارسال نمايند.
5- در تسويه نقدي امکان انتخاب يکي از دو حالت تسويه با پاره سهم (به کسري از اندازه قرارداد) يا بدون پاره سهم (مضارب صحيحي از اندازه قرارداد) براي دارندگان موقعيت باز خريد وجود دارد.
6- به منظور سهولت در اجراي فرآيند ارسال درخواست اعمال براي کارگزار مشتري، در تسويه نقدي، گزينه اي با عنوان «موافقت با اعمال حداکثري» تعبيه شده است.
مشتري با انتخاب اين گزينه اعلام مي کند که در زمان تسويه نقدي، موافق اعمال همه موقعيت هاي باز خود مي باشد.
7- بر اساس مواد 42 و 44 دستورالعمل مذكور، در صورتي كه نماد معاملاتي قرارداد اختيار معامله در زمان تسويه نقدي متوقف باشد، در صورت اعلام طرفين، قرارداد اختيار معامله بر اساس آخرين قيمت مبناي دارايي پايه در بازار نقد، تسويه نقدي مي شود.
قراردادهاي اختيار معامله-مديريت ابزارهاي نوين مالي شركت بورس اوراق بهادار تهران

سخن پایانی 

 تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله در نگاه اول کمی ساده به نظر می‌رسد اما پیچیدگی‌های مخصوص به خودش را دارد، به خصوص در بازار اختیار معامله ایران که  تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله ممکن است به آن سادگی که فکر می‌کنید، انجام نشود. ما در این مقاله سعی کردیم برای شما توضیحات لازم را بدهیم تا  فرآیند تسویه فیزیکی و نقدی در اختیار معامله برای شما ساده و ساده‌تر شود. اگر همچنان سوالی دارید، می‌توانید در کامنت بپرسید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند. 

ریسکاو، روایتی تازه از بازار مشتقه

منبع بخشی از نوشته: OPTIONSTRADING.ORG
نظارت و بازبینی محتوا: جعفر سلیمانی مکی