مطمئناً مخاطبی که علاقه دارد در مورد اوراق اختیار فروش تبعی مطالعه کند با چیستی اختیار معامله آشنایی دارد و ارزش و جایگاهی که این بخش از بازار در بورس دارد را درک میکند.
همانطور که می‌دانید سرمایه گذاری در بورس مانند هر بازار مالی دیگری با ریسک زیادی همراه است و سرمایه گذاران دائما در تلاش هستند با حداقل کردن ریسک، سود بیشتری بدست آورند. یکی از راه‌های کنترل و مدیریت ریسک در بازار بورس استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی می‌باشد. اگر با این نوع از قراردادهای اختیار معامله آشنایی ندارید، در این مقاله با تیم ریسکاو همراه باشید.
برای آشنایی با اختیار فروش تبعی ابتدا لازم است با اختیار فروش آشنا شویم. اختیار فروش یکی از انواع قراردادهای اختیار معامله است. در این قراردادها معامله‌گر اختیار دارد یک سهم یا کالا را با قیمت مشخص و در تاریخ تعیین شده به فروشنده قرارداد بفروشد.
تصور کنید شما به عنوان یک معامله‌گر پیش بینی می‌کنید قیمت یک سهم طی سه ماه آینده کاهش می‌یابد. یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال 400 تومان و تاریخ سررسید سه ماه آینده خریداری میکند.
در تاریخ سررسید چنانچه قیمت سهم از 400 تومان کمتر باشد منطقی است که معامله‌گر قرارداد اختیار فروش خود را اعمال کرده و سهم را با قیمت 400 تومان به فروشنده اختیار بفروشد. البته توجه داشته باشید اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید بیشتر از 400 تومان باشد معامله‌گر اختیار دارد که قرارداد خود را اعمال نکند.
اوراق تبعی، اوراقی هستند که به شما اجازه می‌دهند سهام خود را بیمه کنید. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی همان طرح بیمه سهام هستند که توسط شرکتها یا سهامداران عمده به فروش می‌رسند. عرضه‌کننده سهام (شرکتها) این اوراق را با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و ایجاد اطمینان در سهامداران به فروش می‌رسانند. در واقع شرکت با انتشار اوراق فروش تبعی، ثابت میکند این سهم، سهم باارزشی است و سهامداران با خیال راحت‌تری می‌توانند آن را بخرند.
اما این کار به همین آسانی هم نیست و هر شرکتی نمی‌تواند این کار را بکند. شرکت عرضه کننده سهم برای انتشار اوراق تبعی باید مستندات و اطلاعات دقیقی را در اختیار سازمان بورس قرار دهند. این اوراق تنها پس از بررسی و تایید سازمان بورس قابل عرضه و انتشار هستند. این اطلاعیه‌ها را در سازمان سازمان بورس تهران می‌توانید بخوانید.
♦ نکته مهم: در اوراق تبعی امکان معامله ثانویه وجود ندارد. یعنی نمی‌توانید بیشتر از تعداد سهم‌تان، اوراق تبعی بخرید. مثلا نمی‌توانید وقتی 5000 سهم شستا دارید، 7000 اوراق اختیار فروش تبعی بخرید و 2000 تای اضافه را بفروشید. اگر این کار را بکنید، مبلغ 2000 تای اضافه به حسابتان برگردانده خواهد شد.
یک مثال ساده از اوراق فروش تبعی:
تصور کنید شما تعداد ۱۰۰۰ سهم از یک شرکت را در قیمت ۳۵۶۰ ریال در تاریخ ۲۶ شهریور 1400 خریداری کرده‌اید. این شرکت با انتشار اوراق تبعی به شما این اطمینان را می‌دهد که تا تاریخ ۲۶ شهریور 1401 قیمت هر سهم آن حداقل به ۴۴۵۰ ریال برسد. بنابراین شما می‌توانید برای اطمینان از سود خود در این یک سال، به تعداد سهام خود، اوراق تبعی خریداری کرده و در تاریخ سررسید یا همان تاریخ اعمال، در صورتی که قیمت هر سهم پایه شما کمتر از ۴۴۵۰ ریال بود، با فروش سهام خود به شرکت، به میزان ۴۴۵۰ ریال بابت هر سهم خود دریافت کنید.
حال تصور کنید ۲۶ شهریور 1401 فرا رسیده است و قیمت سهم می‌تواند سه حالت داشته باشد:
1.قیمت سهم پایه بالاتر از ۴۴۵۰ ریال باشد. در این حالت قطعا شما تمایل دارید که اوراق تبعی را نادیده گرفته و به جای دریافت سود کمتر، سهام خود را با قیمت بیشتر و در بازار بورس به فروش رسانید.
2.قیمت سهم برابر با ۴۴۵۰ ریال باشد. در این صورت برای شما فرقی نخواهد کرد که در بازار بورس و شخصا سهام خود را به فروش رسانید یا آن را توسط اوراق اختیار فروش خود به شرکت ارجاع داده و پول سهام خود را دریافت کنید اما در این حالت مشکلی که ممکن است با آن روبرو شوید، صف فروش سنگین سهام چه توسط افرادی که اوراق اختیار فروش دارند و چه دیگر سهامداران که از تاریخ اعمال باخبر هستند.
3.قیمت سهم کمتر از ۴۴۵۰ ریال باشد. در این صورت شما می‌توانید از گزینه اعمال اوراق تبعی در کارگزاری در زمان مشخص اعلام شده استفاده کرده و با فروش سهام پایه به شرکت، ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهید.
اطلاعیه اوراق فروش تبعی شامل چه مواردی است؟
شرکت عرضه کننده اوراق فروش تبعی می‌بایست یک روز قبل از عرضه عمومی طی یک آگهی درباره آن اطلاع رسانی کند. آگهی منتشر شده باید موارد زیر را واضح و شفاف توضیح دهد.
سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی براساس آن منتشر می‌شود. تاریخ اعمال: تاریخ سررسید یا پایان قرارداد اختیار فروش تبعی است. پس از این تاریخ قرارداد مذکور ابطال خواهد شد. قیمت اعمال: قیمتی که عرضه کننده قرارداد می‌بایست در تاریخ سررسید، سهم را با این قیمت خریداری نماید. سقف خرید: مقداری است که براساس آن مشخص می‌شود هر کد حقیقی و حقوقی حداکثر چه تعداد اوراق تبعی می‌تواند بخرد. کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی که قرار است توسط عرضه کننده منتشر شود. شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال: نحوه تسویه قرارداد اختیار فروش تبعی توسط شرکت عرضه کننده اوراق با سهامداران تعیین می‌شود. معمولا شرکتها اوراق تبعی را به دو شکل فیزیکی و نقدی تسویه می‌کنند. نماد اوراق اختیار فروش تبعی: هر اوراق اختیار فروش تبعی نماد مخصوص به خود را دارد که معمولا با حرف «ه» شروع شده و شامل نماد سهم پایه و تاریخ سررسید می‌باشد.
شرکت عرضه کننده اوراق فروش تبعی می‌بایست یک روز قبل از عرضه عمومی طی یک آگهی درباره آن اطلاع رسانی کند
مزایای اوراق اختیار فروش تبعی
اوراق اختیار فروش تبعی نیز مانند هر ابزار دیگری در بازارهای مالی مزایایی دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد:
کاهش ریسک سرمایه‌گذاری
افزایش اعتماد سرمایه گذاران نسبت به یک سهم
افزایش تقاضا برای خرید یک سهم
معایب اوراق اختیار فروش تبعی
اوراق اختیار فروش تبعی نیز مانند هر ابزار دیگری در بازارهای مالی معایبی دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد:
اعمال سقف خرید برای سهامداران
الزامی بودن مالکیت سهامدار بر سهم پایه برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی
اتمام تعهدات ناشر اوراق اختیار فروش تبعی پس از تاریخ اعمال
♦نکته مهم: در صورت خرید اوراق‌تبعی فروش، حتما باید سهم موردنظر تا تاریخ اعمال نگهداری شود و در صورت فروش سهم، برگه‌های اختیار فروش‌تبعی خود به خود ابطال می‌شود.
نحوه خرید اوراق تبعی در بورس
معامله گرانی که قصد خرید اوراق تبعی در بورس را دارند، می‌توانند در روز عرضه نسبت به خرید اوراق فروش تبعی اقدام کنند. البته توجه داشته باشید تنها زمانی قادر به خرید اوراق اختیار فروش تبعی هستید که حداقل به تعداد اوراق اختیار فروش تبعی، سهم پایه را در اختیار داشته باشید. قیمت این اوراق بعد از اتمام بازار و براساس قیمت پایانی سهم تعیین می‌شود.
نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی
برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، می‌بایست مطابق با دستورالعمل معاملات این اوراق تا ساعت 14 روز قبل از تاریخ سررسید، درخواست اعمال را ثبت نمایید. توجه داشته باشید که این اوراق تنها در تاریخ سررسید قابل اعمال می‌باشد و پس از آن اعتباری نخواهد داشت. توجه داشته باشید پس از ثبت درخواست اعمال قرارداد اختیار فروش تبعی در کارگزاری موردنظر امکان لغو وجود نخواهد داشت.
انواع تسویه اوراق فروش تبعی
اوراق فروش اختیار تبعی در بورس ایران به سه شکل انجام می‌شود که در ادامه به بررسی هر کدام از این روش‌ها خواهیم پرداخت:
تسویه نقدی: در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، در صورتی که قیمت پایانی سهم پایه در تاریخ سررسید از قیمت اعمال کمتر باشد، عرضه کننده مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم را به دارنده اوراق پرداخت میکند و سهم پایه در پرتفوی او باقی می‌ماند.
تسویه فیزیکی: در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، عرضه کننده موظف است در تاریخ سررسید قرارداد سهم پایه را با قیمت تعیین شده از دارنده قرارداد خریداری کند. با اعمال این روش تسویه سهم از پرتفوی مشتری برداشته می‌شود.
تسویه ترکیبی: در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، دارنده قرارداد می‌تواند بخشی از دارایی خود را بصورت نقدی تسویه کرده و بخش دیگر آن را بصورت فیزیکی تسویه کند.
سخن آخر
در این مقاله به معرفی جامع اختیار فروش اوراق تبعی و مزایا و معایب آنها پرداختیم. اگر شما هم جزء معامله‌گران بازار بورس هستید می‌توانید با استفاده از این اوراق ریسک خود را در سرمایه گذاری کاهش داده و سود بیشتری کسب کنید.
